Tytuł projektu: ,, Nowe życie na zgliszczach. Bund w Polsce w latach 1944-1949”
Typ projektu: Doskonała Nauka II – Wsparcie monografii naukowych
Numer rejestracyjny: MONOG/SP/0017/2023/01
Kwota dofinansowania: 67 892,00
Czas realizacji: 2023-2025
Cel projektu:
Planowanym głównym efektem projektu jest wydanie wersji angielskiej książki Martyny Rusiniak-Karwat pt. „Nowe życie na zgliszczach. Bund w Polsce w latach 1944–1949”.
Dziejom Bundu po wojnie w Polsce zostały poświęcone, ale tylko fragmenty, opracowań Daniela Blatmana (For Our Freedom and Yours. The Jewish Labour Bund in Poland 1939–1949, Londyn 2003) oraz Davida Sluckiego (The International Jewish Labor Bund after 1945. Toward a Global History, New Brunswick–New Jersey–Londyn 2012, rozdział II: „On the Ruins of the Old World. The Bund in Central and Eastern Europe”, podrozdział: „Between Fascism and Communism”, s. 56–74; książka zawiera 265 stron). Prace te dotyczą wąsko przedstawionej historii kierownictwa partii, poruszając głównie zagadnienia programu politycznego i kontaktów przedstawicielstwa Bundu w Polsce z twórcami organizacji bundowskich za zachodnią granicą Polski. Brak natomiast w tych opracowaniach charakterystyki całego środowiska politycznego, co znalazło się w książce M. Rusiniak-Karwat. Poza tym obraz Bundu w Polsce został ukazany w obu pozycjach z perspektywy Bundu działającego poza Polską. Obaj autorzy postrzegali „polski” Bund przez pryzmat samolikwidacji jako organizację przegraną, nie potrafiącą odnaleźć się w nowych realiach, a część z jej działaczy, którzy przeszli do PPR, a następnie do PZPR, jako zdrajców ideałów partii. W obu opracowaniach autorzy opierali się głównie na dokumentach „zachodniego” Bundu. W przypadku Daniela Blatmana, również znajdujących się w Archiwum Akt Nowych w Warszawie. W publikacjach nie zostały wykorzystane dotychczas nieznane dokumenty dotyczące działalności partii, znajdujące się w Archiwum Żydowskim Instytutu Historycznego w Warszawie oraz w Archiwach Instytutu Pamięci Narodowej. Również nie wszystkie tytuły prasowe Bundu i organizacji przy nim afiliowanych zostały wykorzystane w wymienionych opracowaniach, np. David Slucki nie wykorzystał w swojej pracy ani jednego dokumentu czy tytułu prasowego w języku polskim z powodu nieznajomości języka. Za główne zadanie swojej pracy uznał opisanie organizacji bundowskich po wojnie, rozproszonych po całym świecie, natomiast tezy odnośnie do działalności Bundu w Polsce, powtórzył za Blatmanem.
Celem wydania w języku angielskim książki autorstwa M. Rusiniak-Karwat jest umożliwienie zagranicznemu odbiorcy zapoznanie się z pełną (pozbawioną subiektywnej oceny) historią Bundu w powojennej Polsce, opartą nie tylko na dokumentacji wytworzonej głównie przez bundowców, którzy wyemigrowali z Polski i od pierwszych chwil negowali zasadność odradzania się Bundu i społeczeństwa żydowskiego w powojennej Polsce, ale także na dokumentach wytworzonych przez bundowców w Polsce w języku polskim i jidysz, które opisują ich wiarę i starania odbudowy życia społeczności żydowskiej w Polsce po 1944 r., a także próby zakorzenienia się w środowisku polskim. Dzięki temu czytelnik może zapoznać się z pełnym obrazem Bundu, widzianym od wewnątrz polskiej społeczności żydowskiej, w tym głównie samych członków partii.
Anglojęzyczni odbiorcy, dzięki lekturze książki M. Rusiniak-Karwat nie tylko poznają pełną historię Bundu w Polsce po 1944 r., ale także będą mogli się zapoznać z bogatą bazą źródłową znajdującą się w polskich archiwach do historii społeczności żydowskiej, jak i też z dorobkiem innych polskich naukowców cytowanych przez Autorkę w publikacji. Wydanie książki w języku angielskim będzie stanowić „cegiełkę” w upowszechnianiu wyników badań M. Rusiniak-Karwat poza granicami Polski, co też będzie miało wpływ na zwiększenie jej rozpoznawalności i docenienie jej dorobku w międzynarodowym środowisku naukowym, a także promocję Instytutu Studiów Politycznych PAN – instytucji, przy której jest afiliowana.
W związku z tym, że specjaliści zajmujący się historią żydowskich socjalistów, w tym Bundu i organizacji przy nim afiliowanych, są rozproszeni po całym świecie i tylko nieliczni z nich znają język polski, wydanie pracy M. Rusiniak-Karwat w języku angielskim, pozwoli im nie tylko lepiej zrozumieć historię Bundu, ale także mieć inny obraz (przez pryzmat próby odradzania się społeczności żydowskiej w Polsce), od obecnie postrzeganego poza granicami Polski – obrazu Polski powojennej i miejsca w niej dla społeczności żydowskiej, która nadal przedstawiana i postrzegana jest przez pryzmat Zagłady i zajść antyżydowskich, które miały miejsce w powojennej Polsce.
W celu dotarcia do jak największej liczby czytelników, planowane jest wydanie elektronicznej wersji monografii dostępnej w wolnym dostępie, a także akcje promujące książkę (m.in. debata wokół książki w ramach Laboratorium Pipesa, jej nagranie i umieszczenie w Internecie; udział Autorki w debatach online o zasięgu międzynarodowym).
