Zakład Europy Środkowo-Wschodniej i Badań Postsowieckich

Kierunki badań naukowych
prowadzonych w Zakładzie Europy Środkowo-Wschodniej i Badań Postsowieckich

Harmonogram otwartych seminariów Zakładu w 2022 roku – PDF, 203 KB

Oto dwa wiodące tematy badawcze Zakładu:

1. Europa Środkowa, Europa Środkowo-Wschodnia: definicje, granice, tożsamość

Prof. Wojciech Roszkowski proponuje dwa następujące rozwiązania definicyjne: by omawiany obszar w sensie najszerszym nazywać Europą Środkowo-Wschodnią, a w węższym znaczeniu – Europą Środkową. W takim ujęciu Europa Środkowa obejmuje następujące państwa członkowskie NATO i UE: Polskę, Czechy, Słowację, Węgry, Rumunię, Bułgarię, Słowenię i Chorwację oraz Litwę, Łotwę i Estonię.

Natomiast do Europy Środkowo-Wschodniej wlicza Europę Środkową i ponadto Białoruś, Ukrainę, Mołdawię i państwa Bałkanów Zachodnich.

W świetle innego ujęcia, Europa Środkowa to obszar dwunastu państw: Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii, Słowenii i Chorwacji oraz Litwy, Łotwy i Estonii, a także, choć z pewnymi zastrzeżeniami, Austrii. Są to państwa złączone członkostwem w UE oraz współpracą w ramach Inicjatywy Trójmorza.

Tematu definicji, granic i tożsamości regionu dotyczyć będzie monografia zbiorowa pt. Wschód Zachodu? Pytania o tożsamość Europy Środkowej, która ma się ukazać w 2022 roku. Część naszych wniosków zaprezentowaliśmy na międzynarodowej konferencji 21 marca 2022 roku pt. What is Central Europe and what is Eastern Europe? The name of the region in the academic discourse in Poland and France (program i szczegóły poniżej). Było to ważne wydarzenie inspirujące do dalszej dyskusji o definicji Europy Środkowej – w odpowiedzi na przemiany zachodzące w stosunkach międzynarodowych na poziomie regionalnym i globalnym. We współpracy z innymi ośrodkami kontynuujemy prace nad wypracowaniem takiej definicji.

2. Inicjatywa Trójmorza jako nowy przykład współpracy regionalnej w Europie

Od 2018 roku w Zakładzie prowadzone są badania na temat Inicjatywy Trójmorza. Szczegóły projektu przedstawiliśmy na stronie https://trojmorze.isppan.waw.pl/ Współpraca regionalna od wielu lat należy do naszych głównych obszarów zainteresowań. Zakład stał się jednym z wiodących ośrodków badawczych nad Inicjatywą Trójmorza. Główne pytania, na których koncentrujemy się w 2022 roku, dotyczą znaczenia Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza, wymiaru kulturowego Inicjatywy Trójmorza oraz jej rozwoju jako przykładu współpracy regionalnej.

Inne tematy badawcze:

Osobny pion badań naukowych prowadzonych w Zakładzie, określanych jako badania postsowieckie i problematyka wschodnia, obejmuje:
– historyczne i współczesne aspekty rozgraniczenia państw Europy Środkowo-Wschodniej ze Związkiem Sowieckim i Federacją Rosyjską
– zagadnienia transformacji politycznej oraz polityki zagranicznej Rosji
– koncepcję Europy Środkowo-Wschodniej w myśli politycznej Józefa Piłsudskiego

Pracownicy Zakładu realizują także badania pod kątem swoich zainteresowań naukowych, dotyczące szeroko rozumianej transformacji postkomunistycznej w krajach Grupy Wyszehradzkiej, Bułgarii, Gruzji, Ukrainie i Białorusi.

Jubileusz 50-lecia pracy naukowej prof. Wojciecha Roszkowskiego

W 2022 roku wyjątkowym wydarzeniem dla Zakładu będzie jubileusz 50-lecia pracy naukowej prof. Wojciecha Roszkowskiego. Myślą przewodnią powstającej z tej okazji księgi jest Wschód Zachodu, Pytania o tożsamość Europy Środkowej, co nawiązuje do tytułu redagowanej przez prof. Wojciecha Roszkowskiego serii wydawanej w ISP PAN. Konferencja naukowa towarzysząca obchodom jubileuszu stanie się okazją do dyskusji o problemach poruszanych w bogatym dorobku naukowym prof. Wojciecha Roszkowskiego. Wśród Jego najnowszych prac zwraca uwagę książka Komunizm światowy, stanowiąca swoiste ostrzeżenie przez totalitaryzmami w różnych wymiarach. W pracy pt. Kierunek Targowica Autor zanalizował okres rządów PiS oraz koalicji PO-PSL jako przykład nowego rodzaju konfliktu politycznego w Polsce, a więc przejawy i przyczyny tego konfliktu oraz jego potencjalne konsekwencje. W książkach Roztrzaskane lustro i Bunt barbarzyńców prof. Wojciech Roszkowski zawarł próbę uchwycenia duchowych i społecznych przyczyn kryzysu i upadku cywilizacji zachodniej – od Oświecenia do czasów współczesnych, czego skutkiem jest kryzys demograficzny i instytucjonalny Unii Europejskiej, spadek roli Zachodu w polityce i gospodarce światowej. Dwie ostatnie książki wywołały znaczne zainteresowanie medialne, dyskusję i zostały wyróżnione prestiżowymi nagrodami.

10 października 2022 roku w siedzibie Instytutu Studiów Politycznych PAN przy ul. Dworkowej 3 odbyła się sesja naukowa zatytułowana Dokąd sięga Europa Środkowa? Pytania o granice cywilizacji w obliczu agresji Rosji na Ukrainę – więcej

Jubileusz 50-lecia pracy naukowej prof. Wojciecha Roszkowskiego – szczegóły

Mamy zaszczyt zaprosić Państwa do udziału w polsko-francuskiej konferencji zatytułowanej What is Central Europe and what is Eastern Europe? The name of the region in the academic discourse in Poland and France organizowanej przez Zakład Europy Środkowo-Wschodniej i Badań Postsowieckich ISP PAN oraz Europes-Eurasia Research Centre (CREE) of the National Institute for Oriental Languages and Civilizations (Inalco). Konferencja odbędzie się 21 marca 2022 r. na platformie ZOOM.

Zaproszenie i program – PDF, 503 KB

Podsumowanie konferencji – PDF, 538 KB