Zakład Europy Środkowo-Wschodniej i Badań Postsowieckich

Kierunki badań prowadzonych w Zakładzie Europy Środkowo-Wschodniej i Badań Postsowieckich

Jak pisze prof. Wojciech Roszkowski, pojęcie Europa Środkowo-Wschodnia podlega rozmaitym interpretacjom i właściwie nie ma zgody na jego zakres geograficzny i polityczny, tym bardziej że można także zauważyć zmienność zakresu tego pojęcia w czasie. W myśl przyjętej przez Zakład definicji, obszar ten obejmuje kraje „spomiędzy”, czyli leżące między Rosją i Niemcami, co pokrywa się w zasadzie z zasięgiem ustroju komunistycznego po 1945 roku. Do analizy włączyliśmy kraje, które po II wojnie światowej były, krócej lub dłużej, satelitami ZSRS, i europejskie republiki radzieckie, bez Rosji.

Z definicją regionu wiąże się projekt o Inicjatywie Trójmorza, realizowany od 2018 roku i uwieńczony licznymi publikacjami. Jedno z aktualnych pytań badawczych dotyczy wpływu Inicjatywy Trójmorza na redefinicję Europy Środkowo-Wschodniej i Europy Środkowej: w myśl hipotezy w nowym znaczeniu Europa Środkowa to część Unii Europejskiej, obejmująca dwanaście małych i średnich państw Inicjatywy Trójmorza.

Współpraca regionalna od wielu lat należy do naszych głównych kierunków badawczych. Zakład stał się jednym z wiodących ośrodków badawczych nad Inicjatywą Trójmorza. Prowadzone tu badania obejmują także inne formy współpracy regionalnej, w szczególności Grupę Wyszehradzką.

Osobny pion badań prowadzonych w Zakładzie, określanych jako problemy wschodnie i badania postsowieckie, obejmuje szerokie spektrum zagadnień w wymiarze współczesnym i historycznym. Najnowsze publikacje dotyczą myśli politycznej Józefa Piłsudskiego, wojny polsko-bolszewickiej, polskiego podziemia niepodległościowego na Wileńszczyźnie 1939–1950, składu narodowościowego aparatów NKWD, historycznych i współczesnych aspektów rozgraniczenia państw Europy Środkowo-Wschodniej z Sowietami/Federacją Rosyjską oraz transformacji politycznej i polityki zagranicznej postsowieckiej Rosji.

Wśród projektów realizowanych w Zakładzie szczególny oddźwięk społeczny wywołał projekt pt. Wielka zmiana. Koniec naszej belle epoque, realizowany latach 2018–2020. W książce „Kierunek Targowica” prof. Wojciech Roszkowski zanalizował okres rządów PiS oraz koalicji PO-PSL jako przykład nowego rodzaju konfliktu politycznego w Polsce, a więc przejawy i przyczyny tego konfliktu oraz jego potencjalne konsekwencje. W książkach „Roztrzaskane lustro” i „Bunt barbarzyńców” ten sam Autor zawarł próbę syntetycznego ujęcia duchowych i społecznych przyczyn kryzysu i upadku cywilizacji zachodniej od Oświecenia do czasów współczesnych, czego skutkiem jest kryzys demograficzny i instytucjonalny Unii Europejskiej, spadek roli Zachodu w polityce i gospodarce światowej oraz bezplanowy napływ imigrantów. Dwie ostatnie książki wywołały spore zainteresowanie medialne, dyskusję i zostały wyróżnione nagrodami.

W ramach indywidualnych prac badawczych członkowie Zakładu koncentrują się na najnowszej historii Polski (Wojciech Roszkowski), polityce historycznej Federacji Rosyjskiej (Wojciech Materski), polityce zagranicznej Polski po 2004 roku i współpracy regionalnej (Agnieszka Orzelska-Stączek), polityce zagranicznej Polski w latach 1989–1993 i 'trzech rewolucji ukraińskich’ po 1991 roku (Paweł Kowal), strategii walki bez przemocy (Paulina Codogni), przemianach w Republice Czeskiej i Słowacji (Paweł Ukielski), rozpadzie ZSRS i imperializmie rosyjskim w kontekście geopolitycznym oraz problematyce modernizacji Rosji (Konrad Świder), wewnętrznej scenie politycznej Bułgarii (Marzena Czernicka), nacjonalizmie integralnym w Europie Środkowo-Wschodniej (Marek Wojnar). Badania Zakładu oparte są na metodach właściwych dla historii najnowszej oraz politologii; uwzględniają źródła publikowane współcześnie, kwerendy archiwalne, a także wywiady badawcze.

Harmonogram otwartych seminariów Zakładu do końca 2021 roku – PDF, 273 KB